Je denkt dat je een doener bent… tot je midden in een overval staat en geen stap verzet
Ik stond bij de opticien, de pootjes van mijn bril werden bijgesteld. Achter me kwamen drie mannen binnen. Niets bijzonders, tot er plotseling tumult ontstond. De andere opticien rende vanuit het magazijn naar voren en riep tegen de opticien die mij hielp: "Bel de politie!"
Hij hield een van de drie mannen tegen terwijl de andere twee rennend de winkel uit stormden. Even leek het alsof hij de situatie onder controle had, maar op het moment dat hij terug naar achteren rende, greep de derde man zijn kans en verdween ook de straat op. De opticien aarzelde geen seconde en sprintte erachteraan.
Alles gebeurde in een paar seconden. En ik? Ik bevroor.
Wie had ik willen zijn?
In films is er altijd iemand die zich moedig tussenbeide werpt. Iemand die heldhaftig een been uitsteekt, een tas grijpt of op z’n minst een scherpe, overweldigende "Hé, blijf hier!" roept. In mijn hoofd had ik mezelf altijd in dat kamp ingedeeld. Stoer genoeg om op z’n minst iets te doen. Maar nu? Ik stond daar zonder bril, zonder actie en zonder enige bijdrage aan de situatie.
De opticien kwam onverrichte zaken terug, nog vol adrenaline. "De volgende keer zijn ze van mij," briesde hij. Iedereen was opgefokt, inclusief ikzelf. Niet omdat ik iets had gedaan, maar juist omdat ik níets had gedaan. Mijn hersenen draaiden overuren: waarom had ik niet gereageerd? Was het mijn slechte zicht? De snelheid? Of ben ik misschien toch meer van de ‘freeze’ dan ik dacht?
Fight, Flight, Freeze – op de werkvloer
Dit principe geldt niet alleen in stressvolle situaties op straat, maar ook op de werkvloer. Hoe reageer je als je manager je onverwachts vraagt een presentatie te geven? Ga je de uitdaging aan (fight), trek je je tactisch terug en kijkt of iemand anders het oppakt (flight), of verstijf je en hoop je dat het moment vanzelf voorbijgaat (freeze)?
We denken vaak dat we in bepaalde situaties ‘een vechter’ zijn. Dat we scherp en alert zullen handelen als het nodig is. Maar de praktijk is weerbarstig. Soms reageren we anders dan verwacht. Dat is niet per se fout, maar het is wél interessant om te onderzoeken. Wanneer bevries jij? Wanneer neem je actie? En hoe beïnvloedt dat je manier van werken en beslissingen nemen?
Hoe ik alsnog de held probeerde uit te hangen
Terug naar de opticien. Ik stond daar, nutteloos en vol ongemak, nog steeds zonder bril. Mijn enige bijdrage was een loze poging om de leeggeroofde schappen te inspecteren, alsof ik een of andere Sherlock Holmes was die uit de opstelling van de resterende brillen kon afleiden waar de daders naartoe waren gegaan.
Toen mijn bril eindelijk klaar was, werd het tijd om te vertrekken. En toen gebeurde het. Uit het niets hoorde ik mezelf zeggen: "Ik ga dezelfde kant op als waar ze heen zijn gerend. Als ik ze tegenkom, zijn ze van mij."
Totaal niet geloofwaardig. Dat zag de opticien ook.
Zelfreflectie met een knipoog
Soms hebben we het idee dat we ergens ‘beter’ in moeten zijn. Dat we actie moeten ondernemen, de juiste dingen moeten zeggen, onszelf moeten bewijzen. Maar misschien is het echte inzicht niet dat ik had moeten handelen zoals een filmheld, maar dat ik nu een prachtig verhaal heb – over hoe we soms anders reageren dan we hadden gedacht. Over hoe zelfspot en reflectie soms waardevoller zijn dan een directe actie.
En eerlijk? Misschien was bevriezen in dit geval niet eens zo’n slechte optie. Een bril verliezen is tenslotte nog altijd beter dan een tand.